„Na początku 2016 roku, gdy rozpoczęliśmy przygotowania do obchodów Stulecia Odzyskania Niepodległości, łączyło nas marzenie, by wydarzenia rocznicowe zapisały się w pamięci całego pokolenia. Po 6 latach – patrząc z perspektywy 11 tysięcy wydarzeń, 2 tysięcy zrealizowanych projektów i co najmniej 40 mln uczestniczących w nich osób – jestem przekonany, że to marzenie się spełniło” – powiedział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński podczas dzisiejszej inauguracji dwudniowego „Kongresu Niepodległa” w Centrum Konferencyjnym Legii Warszawa. Wydarzenie jest podsumowaniem kilkuletnich obchodów 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego podkreślił, że przez wiele lat polityka pamięci i polityka historyczna były uznawane w Polsce za rzecz zbędną.
Polityka historyczna miała być czymś wstydliwym, a polityka pamięci czymś, co nie pasuje do nowoczesności. Brak polityki historycznej oznaczał, że była to polityka zaniechań, białych plam i relatywizmu aksjologicznego – polityka osłabiania polskiej wspólnoty. Było to działanie wbrew polskiej racji stanu, dlatego jednym z pierwszych naszych zadań było przywrócenie dziedzictwu kulturowemu właściwego znaczenia. Wiemy bowiem, że przyszłości nie da się zbudować bez szacunku i znajomości własnej historii i tożsamości – mówił prof. Piotr Gliński podczas inauguracji „Kongresu Niepodległa”.
Wicepremier wskazał, że głównym celem działań podjętych wraz z początkiem 2016 roku było wzmocnienie polskiej wspólnoty, które ma ogromne znaczenie, co dziś możemy zaobserwować w kontekście wojny toczącej się na Ukrainie.
Trzeba powiedzieć, że pięknie ta nasza wspólnota na to zagrożenie zareagowała – oddolnie i odgórnie. Możemy być z tego dumni. Jeszcze parę lat temu mówiono, że w ogóle nie powinniśmy mówić o czymś takim, jak duma narodowa, bo to wstydliwe i nienowoczesne. My o tym mówimy. Kto się odważy powiedzieć, że mamy nie mówić o dumie narodowej z tego, jak Polska i Polacy zachowali się wobec wojny na Ukrainie? – pytał retorycznie prof. Piotr Gliński.
Szef resortu kultury zwrócił uwagę, że ze względu na to, iż odzyskiwanie niepodległości i kształtowanie granic Polski trwało kilka lat, także obchody stulecia zostały zaplanowane na lata 2017 do 2022. Zaznaczył, że poprzedziły je badania społeczne, które na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zrealizowało Narodowe Centrum Kultury.
Te badania pokazały, co jest ważne dla Polaków. Dzięki nim mogliśmy potwierdzić, że kluczowe dla polskiej tożsamości wartości to wielorako rozumiana wolność i solidarność oraz poszanowanie godności i praw człowieka. To są wartości, które bez pamięci i bez tożsamości historycznej nie przetrwają. One istnieją w Polsce, są bardzo silnie zakorzenione, ale musimy je utrwalać, dlatego wokół nich prowadzona jest nasza polityka pamięci – poinformował prof. Piotr Gliński.
Wicepremier wskazał, że pierwszym i najważniejszym programem w ramach nowej polityki historycznej, realizowanej w Polsce od końca 2015 roku, był program „Niepodległa”, którego koordynatorem zostało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Podkreślił, że w jego realizację, obok powołanego specjalnie dla potrzeb obchodów Biura Programu „Niepodległa”, włączyły się prawie wszystkie instytucje prowadzone i współprowadzone przez MKiDN, jak również tysiące innych instytucji samorządowych oraz organizacji pozarządowych. „Wokół obchodów zbudowana została prawdziwa wspólnota. Myślę, że każdy, kto w nich uczestniczył, mógł to odczuć” - dodał minister kultury i dziedzictwa narodowego.
Prof. Piotr Gliński przypomniał, że obok programu „Niepodległa” upamiętnieniem stulecia odzyskania niepodległości stał się także program inwestycji w muzea.
W tym programie odnosimy się do myśli historycznej prezydenta Warszawy, a później prezydenta Polski – Lecha Kaczyńskiego. Jego projekt powstania Muzeum Powstania Warszawskiego był przełomowy, jeżeli chodzi o nowoczesną politykę pamięci zinstytucjonalizowanej – przypomniał wicepremier dodając, że prezydent Lech Kaczyński rozpoczął również budowę Muzeum POLIN.
W tej chwili realizujemy ponad 300 inwestycji muzealnych. Mówię tylko o tych, które otrzymują wsparcie bezpośrednie, które zostały zrealizowane lub też są realizowane bezpośrednio we współpracy z MKiDN. Na stulecie wojny polsko-bolszewickiej oddaliśmy Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. W ostatnim czasie oddaliśmy też wiele innych muzeów i nadal realizujemy kolejne. Ta wielka ofensywa muzealna, to jest nasze prawdziwe wiano z okazji stulecia odzyskania polskiej niepodległości – ocenił szef resortu kultury.
Prof. Gliński przypomniał, że w tym roku zainaugurowane zostały obchody 160. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego. „Powstanie kojarzy się z Cytadelą, gdzie w tym roku otwieramy naszą największą inwestycję – gmach Muzeum Historii Polski wraz z wystawami czasowymi” – wskazał.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego zwrócił uwagę, że w obchody stulecia odzyskania niepodległości wpisuje się również odbudowa Pałacu Saskiego. „Odnosi się to do pewnego zamknięcia nierozliczonych spraw, ma ogromne znaczenie – siłę symboliczną i wspólnotową dla państwa polskiego” – zaznaczył.
Życzę, by Kongres przyniósł także realny, pragmatyczny efekt. To wielkie święto podsumowujące, które wpisuje się w realizację dobra publicznego dla naszej ojczyzny, ale to jest także kolejny etap naszej zwyczajnej pracy dla Polski. Te działania w obszarze polityki historycznej nadal bardzo intensywnie będziemy kontynuowali – zapowiedział szef resortu kultury.
Wicepremier podziękował wszystkim, którzy przyczynili się do organizacji obchodów stulecia odzyskania niepodległości, m.in. pracownikom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Biura Programu „Niepodległa”, jak również instytucji centralnych i samorządowych, które zaangażowały się w obchody.
Wielkie podziękowania także dla polskich obywateli, dla samorządowców, dla ludzi pracujących w organizacjach pozarządowych. Bardzo dziękujemy za ten wspólny wysiłek. Myślę, że efekty naszej współpracy są zauważalne – podsumował prof. Piotr Gliński.
W inauguracji „Kongresu Niepodległa” uczestniczył także wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego dr Jarosław Sellin, który zwrócił uwagę, że program „Niepodległa” objął bezpośrednio ponad 2 tys. dofinansowanych projektów, z czego blisko 200 miało charakter ogólnopolski, ponad 1 300 tys. – zasięg lokalny i regionalny oraz prawie 600 – zasięg zagraniczny.
Przy okazji najważniejszych wydarzeń „Niepodległej”, takich jak: wystawa „Wyspiański” w Muzeum Narodowym w Krakowie, „Znaki wolności…” na Zamku Królewskim w Warszawie, „Krzycząc: Polska!...” czy „Fotorelacje. Wojna 1920” w Muzeum Narodowym w Warszawie, zanotowaliśmy rekordy frekwencyjne. Można powiedzieć, że zapoczątkowaliśmy specyficzną modę na „świętowanie w muzeum” – mówił wiceminister Jarosław Sellin.
Wiceszef MKiDN podziękował wszystkim, dzięki którym powstał i przez sześć kolejnych lat funkcjonował program „Niepodległa”.
Wyznaczone programowi cele zostały osiągnięte. Odzyskanie niepodległości jest nadal powodem łączącej nas wszystkich radości i dumy, a dla kolejnych pokoleń Polaków, na kolejne stulecia niepodległego państwa, stanowi mocny i trwały fundament budowania wspólnoty narodowej – podsumował wiceminister Sellin.
O Kongresie
„Kongres Niepodległa” jest podsumowaniem kilkuletnich obchodów 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę, w czasie których prezentowano bogate dziedzictwo pokoleń Polaków zabiegających o wolne państwo.
Program Kongresu, który odbywa się w dniach 11-12 stycznia, obejmuje liczne dyskusje o nowoczesnej i odpowiadającej na zapotrzebowanie społeczne ofercie kulturalno-edukacyjnej dla mieszkańców Polski. Spotkanie w gronie ekspertów ze świata kultury, edukacji oraz przedstawicieli władz centralnych i samorządowych pozawala na skonfrontowanie różnych wizji i propozycji dotyczących promocji Polski oraz polskiej kultury za granicą.
Pomorze oddaje hołd bohaterom. W Pogórzu stanął pomnik obrońców wybrzeża 1939 roku i ofiar hitlerowskich zbrodni. Gdańsk uczcił Mariana Chodackiego ostatniego Komisarza Generalnego RP w Wolnym Mieście Gdańsku. Oba pomniki odsłonił wiceminister kultury i główny konserwator zabytków Jarosław Sellin.
W Kosakowie koło Gdyni odsłonięto pomnik, upamiętniający ponad 100 żołnierzy poległych we wrześniu 1939 roku w rejonie Pogórza. Monument ma formę przestrzennego stożka, na którym wypisano nazwiska wszystkich zidentyfikowanych wojskowych oraz ofiary cywilne niemieckiej agresji. Pomnik, przy asyście wojskowej, uroczyście odsłonięto w południe, a w ceremonii wziął udział m.in. wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Sellin.
Para Prezydencka wzięła udział w uroczystości Polonia Rediviva. Wydarzenie w Pałacu Prezydenckim zakończyło Narodowe Obchody Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.