Artykuły i wywiady

„Dotychczasowe działania podejmowane na rzecz ochrony zabytków to trud wielu pokoleń konserwatorów zabytków, pracowników urzędów konserwatorskich, naukowców, samorządowców, instytucji kultury i społecznych opiekunów zabytków. (…) Dziękuję za to poświęcenie i zaangażowanie w ochronę naszego dziedzictwa. Dzięki Państwa oddaniu udało się przywrócić świetność, a często i ochronić przed całkowitym zniszczeniem ogromną liczbę zabytków, które są żywym świadectwem naszej historii” – powiedział wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego dr Jarosław Sellin podczas otwarcia konferencji pn. „20 lat Ustawy o ochronie o zabytków i opiece nad zabytkami”, która w dniach 3-4 lipca odbywa się w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

W czasie wydarzenia Generalny Konserwator Zabytków uhonorował osoby zasłużone w obszarze ochrony zabytków Złotymi, Srebrnymi i Brązowymi Medalami „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz odznakami „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, przyznanymi przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego.

Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego zwrócił uwagę, że Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wprowadziła szereg istotnych zmian w podejściu do ochrony zabytków.

Od 2003 roku ochrona zabytków nie jest już wyłącznie kompetencją administracji rządowej, ale także jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli. Dzięki temu obecnie obowiązująca ustawa przewiduje szerszy krąg form ochrony zabytków obejmujących ustanowienie parku kulturowego oraz objęcie danego zabytku ochroną w ramach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Znacznie zmienił się status ewidencji zabytków, która szerzej ujmuje pojęcie zabytku chronionego, obejmując zbiór zabytków zarówno wpisanych, jak i niewpisanych do rejestru – zauważył Jarosław Sellin.

Wiceszef resortu kultury wskazał, że ustawa rozszerzyła zapisy dotyczące Pomników Historii. „Ta forma ochrony, funkcjonująca w praktyce od 1994 r., stała się kluczowym „projektem dziedzictwa” w obszarze promocji i nobilitacji, najważniejszych dla polskiej kultury obiektów i zespołów zabytkowych” – zaznaczył.

Podkreślił również znaczenie nowelizacji ustawy z 2018 roku, dzięki której uregulowane zostały wykroczenia, przestępstwa przeciw zabytkom, a także delikty administracyjne obciążone karami finansowymi. „Wprowadzone zmiany zwiększyły efektywność w działaniu w zakresie ochrony zabytków, a także, otworzyły furtkę do utworzenia funduszu celowego, który wspiera najpilniejsze działania niezbędne dla ratowania zagrożonych zabytków” – zauważył.

Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego przypomniał o zwiększeniu nakładów na ochronę zabytków w Polsce w ostatnich latach.

W ramach Polskiego Ładu uruchomiono Rządowy Program Ochrony Zabytków, którego budżet wynosi 3 mld zł. W 2022 roku przewidzieliśmy także wsparcie dla właścicieli lub współwłaścicieli nieruchomości zabytkowych wprowadzając tzw. ulgę zabytkową PIT, która polegała na odliczeniu od podstawy opodatkowania: 50% kwoty poniesionych wydatków na wpłaty na fundusz remontowy oraz na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane dotyczące zabytku – dodał Jarosław Sellin.

Wiceszef resortu kultury podkreślił także, że Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami po raz pierwszy nakazywała wprowadzenie Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, który jest opracowywany co cztery lata. Poinformował, że głównym celem tego dokumentu na lata 2023-2026 jest „Zwiększenie odporności zasobu zabytkowego w Polsce”.

Dziękuję Departamentowi Ochrony Zabytków oraz Narodowemu Instytutowi Konserwacji Zabytków za wielkie zaangażowanie i profesjonalizm, które pozwoliły na realizację tej szczególnej konferencji jubileuszowej. Życząc owocnych dyskusji i niezapomnianych spotkań składam podziękowania za trud wkładany zarówno w ochronę, jak i opiekę nad zabytkami – podsumował Jarosław Sellin.

O konferencji
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, uchwalona w 2003 roku, jest najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie dziedzictwa, który zintegrował działania renowacyjne i rewitalizacyjne na terenie całego kraju, przyczyniając się do zachowania wielu ważnych obiektów historycznych. Odbywająca się w dniach 3-4 lipca w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku konferencja ma na calu podsumowanie działań podjętych w ciągu 20 lat obowiązywania aktu, jak również wskazanie nowych celów w obszarze ochrony zabytków.

Podczas ośmiu paneli dyskusyjnych z udziałem przedstawicieli instytucji kultury, wojewódzkich urzędów konserwacji zabytków oraz organizacji pozarządowych, omówione zostaną takie tematy jak m.in. system ochrony zabytków, rola służb konserwatorskich w kontekście polskim i międzynarodowym, kwestia zachowania krajobrazu kulturowego czy zastosowań najnowocześniejszych technologii.

Organizatorami konferencji są Departament Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków

W ostatnich latach niemal trzykrotnie wzrosły nakłady na ochronę zabytków. Budżet najbardziej popularnego grantowego programu Ochrona zabytków na przestrzeni lat 2016–2022 zwiększył się o prawie 150 proc. – mówił w Gdańsku wiceminister kultury, generalny konserwator zabytków Jarosław Sellin.

W poniedziałek w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku rozpoczęła się dwudniowa konferencja podsumowująca ostatnie 20 lat działalności na rzecz ochrony i odbudowy zabytków w Polsce, której współorganizatorami są Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków oraz Departament Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego dr Jarosław Sellin podziękował osobom zasłużonym na rzecz ochrony zabytków oraz na rzecz tworzenia ustawy o ochronie zabytków i opiece nad nimi.

„Dziękuję Wam za poświęcenie i zaangażowanie w ochronę naszego dziedzictwa. Dzięki Państwa oddaniu udało się przywrócić świetność, a często i ochronić przed całkowitym zniszczeniem ogromną liczbę zabytków, które są żywym świadectwem naszej historii. Użycie sformułowania +ochronić+ nie jest tu przypadkowe, bowiem obowiązująca ustawa dokonuje rozróżnienia, wskazując dwoiste znaczenie ochrony zabytków” – powiedział.

„Ochrona, to w szczególności działania, które zostały przypisane administracji publicznej, w której szczególną rolę pełnią organy ochrony zabytków. Opieka zaś, to obowiązki nałożone na właścicieli lub posiadaczy zabytków. Jest to zupełnie nowe podejście, podkreślające współodpowiedzialność państwa i obywateli za zachowanie naszego dziedzictwa. Wskazanie na współodpowiedzialność i wspólną ochronę ma jeszcze jedną, jakże istotną wartość, bo edukacyjną. Także sama ustawa już poprzez wprowadzenie słownika pojęć edukuje i wyjaśnia pewne nieścisłości, czy zawiłości pojęć kluczowych do stosowania, a także wskazuje na prawidłowość działań jakie powinny zostać podjęte, a jakich nie należy akceptować” – dodał wiceszef MKiDN.

Zaznaczył, że istotną zmianą z zakresu ochrony zabytków było m.in. dokonanie decentralizacji zadań. „Od 2003 roku ochrona zabytków nie jest już wyłącznie kompetencją administracji rządowej, ale także jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli. Dzięki temu obecnie obowiązująca ustawa przewiduje szerszy krąg form ochrony zabytków, obejmujących ustanowienie parku kulturowego oraz objęcie danego zabytku ochroną w ramach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego” – wskazał wiceminister Sellin.

„W ostatnich latach niemal trzykrotnie zwiększono nakłady na ochronę zabytków. Budżet tego najbardziej popularnego grantowego programu +Ochrona zabytków+ na przestrzeni lat 2016-2022 zwiększył się o prawie 150 proc. i w 2022 roku osiągnął rekordową kwotę 221 mln zł, która w 2023 roku na pewno zostanie przekroczona i myślę, że osiągnie około 250 mln zł” – podkreślił.

Przypomniał, że ramach Polskiego Ładu uruchomiono też „bezprecedensowy, najbardziej ambitny w historii Polski po II wojnie światowej program”, mianowicie Rządowy Program Odbudowy Zabytków, którego budżet wynosi 3 mld. zł. „Samorządowcy wszystkich szczebli mogli do tego programu składać aplikacje. Myślę, że będą one rozpatrywane latem tego roku i już na przełomie lata i jesieni będą wydawane pierwsze decyzje” – mówił wiceminister.

Dyrektor Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków dr Michał Laszczkowski wyjaśnił, że instytut powstał po to, by zdiagnozować problemy sektora zabytków w Polsce. „Wszyscy doskonale wiemy, że system działa dobrze, ale są obszary, które wymagają pewnej refleksji i namysłu. Temu ma służyć nasza konferencja” – powiedział.

W trakcie wydarzenia Sellin wręczył odznaczenia i medale „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” osobom szczególnie zasłużonym dla ochrony i konserwacji zabytków. Medale otrzymali m.in. kujawsko-pomorski wojewódzki konserwator zabytków Sambor Gawiński, lubuski wojewódzki konserwator zabytków Barbara Bielinis–Kopeć oraz mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków Jakub Lewicki.

W poniedziałowy wieczór, 26 czerwca br. w Bratysławie, podczas gali 32. spotkania ministrów kultury krajów grupy V4 prof. Rafał Wiśniewski, Dyrektor Narodowego Centrum Kultury odebrał międzynarodową Nagrodę Wyszehradzką, przyznaną polskiej instytucji w uznaniu wkładu w rozwój współpracy kulturalnej pomiędzy krajami V4. To wspólna decyzja ministrów kultury V4. Honorując Narodowe Centrum Kultury ministrowie zwrócili szczególną uwagę na projekt zainicjowany w ostatnich latach przez NCK: Międzynarodowy Festiwal Muzyki Europy Środkowo-Wschodniej EUFONIE, który popularyzuje dorobek muzyczny Polski, Słowacji, Czech i Węgier oraz znacząco przyczynia się do wzmocnienia wymiany kulturalnej pomiędzy krajami w dziedzinie muzyki, angażując znakomite osobistości i instytucje z krajów V4. W tym roku piąta edycja festiwalu odbędzie się w Warszawie w dn. 17 – 25 listopada.

Poniedziałkowa wieczorna gala w Bratysławie, podczas której honory gospodarza pełniła Silvia Harncova Minister Kultury Republiki Słowacji, poprzedziła oficjalne wtorkowe posiedzenie ministrów kultury V4. W spotkaniu bierze udział prof. Piotr Gliński, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

- Jestem niezwykle zaszczycony, ale też wzruszony odbierając międzynarodową Nagrodę Wyszehradzką dla Narodowego Centrum Kultury. Ta nagroda jest szczególnym uhonorowaniem Festiwalu Muzyki Europy Środkowo – Wschodniej Eufonie, który zainicjowaliśmy i organizujemy w Warszawie od 2018 roku. Dziękuję Ministrom Kultury V4 za docenienie Narodowego Centrum Kultury i naszego muzycznego przedsięwzięcia. […] W Polsce mamy powiedzenie: „Cudze chwalicie, swego nie znacie”. Festiwal Eufonie wypełnia lukę na muzycznej mapie Polski i naszego regionu Europy. Do jego powołania zainspirował nas i od początku wspiera nasze działania prof. Piotr Gliński, wicepremier, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Wiceminister Kultury dr Jarosław Sellin, którym w tym miejscu chciałbym szczególnie serdecznie podziękować. Ich osobiste zaangażowanie i wsparcie jest nieocenione dla Festiwalu - mówił prof. Rafał Wiśniewski odbierając nagrodę.

W swoim wystąpieniu podczas gali w Bratysławie prof. Wiśniewski powiedział, że Eufonie to niezwykłe spotkania z najpiękniejszymi dźwiękami i muzycznymi mistrzami Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem krajów Grupy Wyszehradzkiej - święto muzyki, które łączy artystów i publiczność oraz przestrzeń artystycznego spotkania i dialogu. - O wyjątkowości Eufonii stanowi z jednej strony czerpanie z tradycji, z drugiej zaś prezentowanie zupełnie nowych, nieodkrytych wcześniej brzmień. Wydarzenia kulturalne takie jak Eufonie są potwierdzeniem naszej przynależności do regionalnej wspólnoty i odwołaniem do wspólnych wartości, których nośnikiem jest kultura, a także pretekstem do pogłębionej refleksji nad kulturą naszego regionu – podkreślił Dyrektor Narodowego Centrum Kultury.

O przyznaniu Narodowemu Centrum Kultury międzynarodowej Nagrody Wyszehradzkiej ministrowie kultury państw V4 zdecydowali podczas dorocznego posiedzenia 23 kwietnia 2021 r., jednak ze względu na pandemię COVID do tej pory wyróżnienie nie mogło być wręczone. Poprzednim razem Nagroda Wyszehradzka trafiła do polskiej instytucji kultury w 2014 r.

- Dla mnie i całego zespołu Narodowego Centrum Kultury, którym ma przyjemność kierować, to ogromna radość i satysfakcja, że nasza kilkuletnia praca i wysiłek w zakresie popularyzowania kultury krajów naszego regionu, wśród których poczesne miejsce zajmują państwa Grupy Wyszehradzkiej, zostały docenione. W Narodowym Centrum Kultury od lat Europa Środkowo-Wschodnia nas ciekawi i inspiruje. Staramy się odkrywać bogate, a wciąż za mało znane dziedzictwo tego regionu, z podkreśleniem bogatego dorobku krajów Grupy Wyszehradzkiej. Festiwal Eufonie to nasze kolejne bardzo ważne przedsięwzięcie na rzecz zbliżenia kultur krajów naszego regionu, a dla publiczności doskonała okazja do poznawania oraz smakowania środkowo- i wschodnioeuropejskiej różnorodności kulturowej poprzez muzykę, która jest najbardziej uniwersalnym językiem świata. Festiwal tworzy niezwykle cenną przestrzeń spotkania i dialogu. Na kolejną edycję zapraszam Państwa już w listopadzie – komentuje prof. Rafał Wiśniewski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury.

Międzynarodowa Nagroda Wyszehradzka, ustanowiona podczas spotkania ministrów kultury państw Grupy Wyszehradzkiej w węgierskim Sarospatak w listopadzie 2004 r., jest przyznawana wspólną decyzją ministrów kultury V4 w uznaniu wkładu w rozwój współpracy kulturalnej pomiędzy krajami V4. Laureat otrzymuje dyplom, statuetkę i 20 000 €.

W poprzednich latach polskimi laureatami Nagrody byli: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie (2006), Stowarzyszenie Villa Decjusza (2010), Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Demoludy-Nowa Europa” (2014).

Narodowe Centrum Kultury – jako jedna z największych polskich instytucji kultury, o bardzo szerokim spektrum działania od lat jest wielkim promotorem kultury Europy Środkowo-Wschodniej w Polsce i konsekwentnie prezentuje polskiej publiczności twórców i artystów z krajów naszego regionu, wśród których niezwykle ważną rolę ogrywają ludzie kultury z krajów Grupy Wyszehradzkiej, tj. Czech, Słowacji i Węgier. Sztandarowym projektem NCK prezentującym w szerokim zakresie muzykę i artystów z krajów V4 jest Międzynarodowy Festiwal Muzyki Europy Środkowo-Wschodniej Eufonie, który od 2018 r. odbywa się na prestiżowych scenach stolicy Polski. Wybrane wydarzenia są również prezentowane przez Telewizję Polską i Polskie Radio, jak również transmitowane w internecie.

Międzynarodowy Festiwal Muzyki Europy Środkowo – Wschodniej Eufonie jest inicjatywą Narodowego Centrum Kultury odwołującą się do tradycji wspólnoty regionalnej większości krajów określanych dzisiaj jako Europa Środkowo-Wschodnia. Wydarzenia kulturalne w ramach projektu, prezentują międzynarodowej warszawskiej publiczności muzykę różnych epok i stylów: od muzyki poważnej do popularnej poprzez muzyczne eksperymenty. Na festiwalowych scenach występują uznani artyści z regionu Europy Środkowo-Wschodniej, jak również soliści i zespoły z innych części świata, którzy wykonują muzykę naszego regionu. Zgodnie z wiodącą ideą Festiwalu, prezentowany program umożliwia publiczności szersze zapoznanie się z kompozytorami i wykonawcami środkowo-europejskimi. „Żelazny element” programu każdej edycji Eufonii stanowią muzyka i artyści z krajów Grupy Wyszehradzkiej. Bardzo szeroko prezentowane są podczas festiwalu dzieła kompozytorów z Czech, Słowacji i Węgier, a znakomici wykonawcy z tych państw, obok polskich muzyków, stanowią szeroką reprezentację V4 w gronie gwiazd festiwalu. Wszystkie edycje festiwalu są objęte honorowymi patronatami Ambasadorów: Republiki Słowackiej, Republiki Czeskiej oraz Węgier.

Laureaci poprzednich edycji Międzynarodowej Nagrody Wyszehradzkiej

2005 r. – László Szigeti (Węgry)
2006 r. – Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie (Polska)
2007 r. – Międzynarodowy Festiwal Teatralny w Pilźnie (Czechy)
2008 r. – György Spiró (Węgry)
2009 r. – Vladimir Godár (Słowacja)
2010 r. – Stowarzyszenie Willa Decjusza (Polska)
2011 r. – Muzeum Jana Amosa Komeńskiego (Czechy)
2012 r. – Orkiestra Filharmonii Narodowej (Węgry)
2013 r. – Magazyn telewizyjny „Kwartet” (Słowacja)
2014 r. – Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Demoludy – Nowa Europa” (Polska)
2015 r. - Muzeum Sztuki w Ołomuńcu (Czechy)
2019 r. - Muzeum Skansen w Szentendre (Węgry)
2020 r. – Stowarzyszenie Boiler - Vishegrad Film Forum (Słowacja)