Po długich procedurach prezydent Polski Andrzej Duda wręczył w czwartek dokumenty potwierdzające uznanie jedenastu kolejnych zabytków za Pomniki Historii - w tym gronie zalazł się zespół pocystersko-katedralny zobacz na mapie Gdańska w Gdańsku Oliwie.
- Pomnik historii jest to z jednej strony duża nobilitacja, a z drugiej jest to kolejna, ale najwyższa forma ochrony, czyli jest to poziom Unesco na poziomie Polski. To najbardziej prestiżowa lista zabytków w naszym kraju - podkreśla Tomasz Błyskosz, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa z gdańskiego oddziału, który przygotował wniosek dla Oliwy.
Zespół pocystersko-katedralny w Oliwie, który obecnie stał się Pomnikiem Historii, obejmuje całe założenie cysterskie, łącznie z parkiem, ale w granicach historycznych - XVIII wiecznych - do dworu Saltzmanna (nie obejmuje części parku Doraco).
We wniosku przygotowanym przez NID podkreśla się, "że opactwo oliwskie ukształtowane w okresie XII-XVIII w. to unikalny zespół o wysokim walorze autentyczności. Jest ono miejscem o szczególnej randze historycznej poprzez związek z istotnymi wydarzeniami oraz ważnymi postaciami historycznymi: spoczywają tu tacy władcy Pomorza Gdańskiego, jak: Sambor I, Mściwoj, Świętopełk i Mściwoj II, a także opaci i biskupi.
W Oliwie powstały również dokumenty, stanowiące dla Pomorza Gdańskiego najstarszą grupę źródeł pisanych np.: w 7 października 1587 r. król Zygmunt III Waza podpisał w Oliwie Pacta conventa.
Ponadto Oliwa odgrywa istotną rolę w świadomości społecznej, a dawny kościół klasztorny jest nieprzerwanie związany z kultem, jako serce archidiecezji gdańskiej skupia najważniejsze wydarzenia religijne, patriotyczne i artystyczne".
- Procedura jest dość skomplikowana i długa, prezydent jest w zasadzie ostatnim ogniwem. Wniosek w naszym oddziale został przygotowany już w 2009 roku. Co istotne, opracowana dokumentacja musi być zrobiona według określonych schematów i kryteriów, a następnie jest oceniana przez m.in. przez Radę Ochrony Zabytków, a dopiero na końcu trafia do prezydenta - wyjaśnia Błyskosz.
Razem z Oliwą prezydent nadał tytuł pomnika historii jeszcze 10 obiektom, m.in. w Ciechocinku zespołowi tężni i warzelni soli wraz z parkami Tężniowym i Zdrojowym, w Grudziądzu - zespołowi zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły, w Janowie Podlaskim - stadninie koni czy w Krakowie - kopcowi Kościuszki wraz otoczeniem.
To nie jedyne Pomniki Historii w pomorskim, pierwszym w 1994 roku, za prezydentury Lecha Wałęsy, zostało śródmieście Gdańska, potem w 2000 roku - półwysep Westerplatte, a także zespół zamkowy w Malborku. W ostatnich latach pomnikiem historii został Pelplin oraz centrum Gdyni. Na początku przyszłego roku kolejny zabytek z naszego regionu ma zostać Pomnikiem Historii, ale obecnie NDI nie chce ujawnić o jaki obiekt chodzi.