7 czerwca br. na ścianie budynku rektoratu Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego została uroczyście odsłonięta tablica upamiętniająca czterech Komisarzy Generalnych RP w II WMG: Leona Plucińskiego, Kajetana Dzierżykraj – Morawskiego, Kazimierza Papée oraz Mariana Chodackiego.
Organizatorami uroczystości oraz fundatorami tablicy byli: Gdański Uniwersytet Medyczny i Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku. W uroczystości udział wzięli przedstawiciele polskich władz państwowych: Jarosław Sellin (Sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu oraz Generalny Konserwator Zabytków) i poseł Kacper Płażyński, również przedstawiciele władz województwa pomorskiego, miasta Gdańska, dzielnicy Aniołki oraz różnych lokalnych instytucji i stowarzyszeń.
W czasie uroczystości głos zabrali: Jarosław Sellin, Kacper Płażyński, prof. Marcin Gruchała – Rektor GUMed oraz dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, dr Paweł Warot. Przypomnieli zebranym, jakie były okoliczności utworzenia II Wolnego Miasta Gdańska i jaka była rzeczywista sytuacja Polaków mieszkających w jego granicach. W jakże trudnych warunkach przyszło pracować tam dziś upamiętnionym polskim wysokim urzędnikom, z jakimi problemami musieli zmagać się na co dzień.
Budynek, w którym dziś mieści się Rektorat Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, od 7 VI 1920 r. pełnił funkcję Komisariatu Generalnego RP w Gdańsku. Tego dnia rozpoczął w nim urzędowanie pierwszy oficjalny komisarz RP, Maciej Biesiadecki. W 1923 r. część biur Komisariatu (biura: prawne, wojskowe, handlu zagranicznego i Polskiej Agencji Telegraficznej) przeniesiono do budynku przy ob. ul. Nowe Ogrody 27 (ob. siedziba Komendy Miejskiej Policji).
Tablicę poświęcił ks. Zbigniew Cichon, proboszcz parafii św. Stanisława Biskupa w Gdańsku. Jej uroczystego odsłonięcia dokonali: Jarosław Sellin, Kacper Płażyński, prof. Marcin Gruchała i dr Paweł Warot. Następnie poszczególne delegacje składały wieńce pod tablicą.
Po uroczystości można było dostać reprint Księgi Pamiątkowej Kazimierza Papée – albumu ze zdjęciami, jaki dyplomata ten otrzymał na pożegnanie, kiedy kończył pracę na stanowisku Komisarza Generalnego RP w II WMG w sierpniu 1936 r., od członków Sekcji Tenisowej Klubu Sportowego „Gedania”. Oryginał księgi został odnaleziony w Watykanie, dokąd Kazimierz Papée zabrał ją ze sobą. Jej reprint został wydany nakładem Wydawnictwa IPN w 2022 r. – w setną rocznicę powstania w Gdańsku Klubu Sportowego „Gedania”. Zaprezentowano też maskotkę Klubu Gedania, małpkę o imieniu Bogdan, która jest symbolem obchodów 100-lecia Gedanii. Jest to replika przedwojennego pierwowzoru. Maskotki takie zostaną rozdane dzieciom – pacjentom Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego.
Odsłonięciu tablicy towarzyszyło otwarcie wystawy pt. „Z miłości do sportu, z dumy bycia Polakiem” poświęconej dziejom Klubu Sportowego „Gedania”, która jest dostępna do zwiedzania na terenie przyległym do Atheneum Gedanense Novum – jednego z budynków Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Upamiętnieni Komisarze RP:
Leon Pluciński (1875–1935) – ziemianin urodzony w Wielkopolsce, ukończył studia rolnicze w Halle i Berlinie. Przez krótki czas był prezesem Kółka Rolniczego w Lusowie, następnie działaczem m.in. Centrali Kółek Rolniczych w Poznaniu. W listopadzie 1918 r. został prezesem Rady Ludowej Poznań – Zachód, potem naczelnikiem Wydziału Rolnictwa Naczelnej Rady Ludowej, w dalszej kolejności zastępcą komisarza do spraw politycznych i wojskowych Wojciecha Korfantego, a w latach 1919 – 1920 wiceministrem (podsekretarzem stanu) w Ministerstwie do spraw byłej Dzielnicy Pruskiej. 5 lipca 1921 r. objął stanowisko Komisarza Generalnego RP w II WMG. W czasie pełnienia przez niego tej funkcji 24 X 1921 r. została podpisana (przez stronę polską i gdańską) umowa warszawska oraz 1 IX 1923 r. porozumienie polsko – gdańskie. Pluciński oficjalnie pełnił funkcję Komisarza w II WMG do stycznia 1924 r. W rzeczywistości zakończył pracę na tym stanowisku już w październiku poprzedniego roku. W latach 1924 – 27 był posłem na Sejm RP, w 1925 r. wicemarszałkiem Sejmu, od 1927 r. – prezesem Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych.
Kajetan Dzierżykraj – Morawski (1892–1973) – w okresie przejściowym, po rezygnacji Leona Plucińskiego 1 X 1923 r. do 28 II 1924 r. pełnił obowiązki Komisarza RP w II WMG. Był dyplomatą, politykiem, działaczem społecznym i publicystą. We wrześniu 1918 r. został pracownikiem Departamentu Stanu rządu Rady Regencyjnej, wkrótce przekształconego w Ministerstwo Spraw Zagranicznych. W 1919 r. był członkiem Komitetu Plebiscytowego przygotowującego akcję plebiscytową na Warmii, Mazurach i Powiślu. W 1925 r. przez krótki czas pełnił funkcję Ministra Rezydenta w Delegacji RP przy Lidze Narodów w Genewie, następnie wiceministrem Spraw Zagranicznych. Wraz z wybuchem II wojny światowej ewakuował się wraz z Rządem RP do Rumunii, następnie działał w polskiej dyplomacji. Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji we Francji. Stał się tam znanym działaczem polonijnym – „Ambasadorem Wolnych Polaków”. Współpracował z polskimi czasopismami emigracyjnymi oraz Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa. Zmarł we Francji, został pochowany na cmentarzu Lailly – en -Val. przeczytaj: Mount Everest i Wysocy Komisarze Ligi Narodów
Kazimierz Papée (1889–1979) – dr prawa, ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1915 – 16 służył w 2. Pułku Ułanów Legionowych Józefa Piłsudskiego. W odrodzonej Polsce pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W latach 1929 – 32 pełnił funkcję Konsula Generalnego RP w Królewcu. 25 II 1932 r. został powołany na stanowisko Konsula Generalnego RP w II WMG. Po przybyciu do Gdańska zamieszkał wraz z żoną, Leonią (siostrą mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala”) w budynku ob. Rektoratu GUMed. W latach 1936–39 był posłem pełnomocnym w Pradze, następnie ambasadorem RP w Watykanie, od 1945 r. z ramienia rządu emigracyjnego, następnie „kierujący sprawami polskimi” w Watykanie, odwołany z tego stanowiska na własną prośbę w 1976 r. Zmarł we Włoszech, spoczął w Kwaterze Polskiej na cmentarzu Cimitero Flaminio w Rzymie. Godna odnotowania jest działalność społeczna Leonii Papée w II WMG zwłaszcza na rzecz polskiej oświaty oraz pomocy ubogim.
Marian Chodacki (1898–1975) – ostatni Komisarz Generalny RP w II WMG, patron gdańskiej ulicy. Członek Związku Strzeleckiego, następnie Legionista. Służył najpierw w 1 pułku piechoty I Brygady, następnie w artylerii legionowej. Przeszedł prawie cały szlak I Brygady. W odrodzonej Polsce służył w Wojsku Polskim, ukończył Wyższą Szkołę Wojenną. Następnie pracował w Oddziale II Sztabu Generalnego – jako referent w Referacie „Zachód”. W latach 1927 – 31 pracował jako attaché wojskowy w poselstwie RP w Helsinkach i Sztokholmie, od grudnia 1932 r. – w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Od października 1935 r. był radcą w Poselstwie Polskim w Pradze. Od 16 XII 1936 r. do momentu wybuchu II wojny światowej pełnił funkcję Komisarza Generalnego RP w Gdańsku. 1 IX 1939 r. został aresztowany wraz z innymi pracownikami Komisariatu, początkowo przetrzymywany był w budynku Prezydium Policji, następnie wywieziony do Tylży (w ob. obwodzie kaliningradzkim). Tam odzyskał wolność. Poprzez Rumunię trafił do Francji. Służył w Wojsku Polskim we Francji i Anglii, następnie pracował w konsulacie polskim w Nowym Jorku. Pozostał w USA. Tam zmarł. Został pochowany w Nowym Jorku. Skremowane ciała jego i jego żony zostały sprowadzone do kraju i pochowane w grobie rodzinnym na warszawskich Powązkach.
Życiorysy powyższych dyplomatów opracowałam na podstawie „Encyklopedii Gdańskiej” i Wikipedii.