Musi się skończyć czas sentymentalnego opowiadania o pontyfikacie Jana Pawła II, pora sięgnąć w głąb – powiedział metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz podczas konferencji „Karol Wojtyła wobec wyzwań PRL”. Dodał, że postawa Karola Wojtyły wobec PRL jest jednym z ważnych kluczy odkrywania tego pontyfikatu.
Konferencja naukowa „Karol Wojtyła wobec wyzwań PRL”, będąca częścią projektu „Karol Wojtyła Polsce – Jan Paweł II światu”, odbyła się w czwartek w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie.
Kard. Nycz podkreślił, że pomimo faktu, iż konferencja odbywa się w 103. rocznicę urodzin Karola Wojtyły, jej uczestnicy nie chcą zatrzymywać się na sentymentalnym wspominaniu dzieciństwa, jakie przyszły papież spędził w Wadowicach.
„Powtarzam to często: musi się skończyć czas sentymentalnego, naskórkowego opowiadania o pontyfikacie Jana Pawła II” – podkreślił.
Hierarcha przyznał, że sentymentalne wspominanie Karola Wojtyły jest ważne dla osób, które pamiętają jego pontyfikat, jednak „pora sięgnąć w głąb”. „Dotykamy tutaj przede wszystkim 26 lat bycia papieżem Kościoła powszechnego, ogromnej liczby dokumentów, ważkich teologicznie, w których można znaleźć antropologię i personalizm – poczynając od pierwszej encykliki, poprzez naukę o małżeństwie, o rodzinie, o roli świeckich w Kościele – także na długo przez Soborem Watykańskim II” – zaznaczył.
Według kard. Nycza, tematyka konferencji, czyli Karol Wojtyła wobec PRL, „jest jednym z ważnych kluczy odkrywania tego pontyfikatu”.
„Musimy mieć świadomość, że żyjemy w społeczeństwie pluralistycznym, w tym znaczeniu, że nie wszyscy są katolikami, chrześcijanami czy w ogóle ludźmi wierzącymi w Boga. Jeżeli chcemy odkrywać znaczenie tego pontyfikatu dla ludzi z tego kręgu, to taki klucz jak ten dzisiejszy – Wojtyła wobec Polski czasu komunistycznego – może do nich trafić” – ocenił.
Hierarcha przestrzegł przed wyciąganiem ogólnych wniosków na podstawie pojedynczych spraw, „o których mówią media” oraz prze błędem ahistoryzmu. „Nie można oceniać lat, w których żył kard. Wojtyła – lat 50., 60., 70. i jego pontyfikatu – według naszych dzisiejszych kryteriów i wiedzy, bo wtedy niewiele zrozumiemy i możemy nawet fałszować historię. Co nie oznacza, że nie należy i nie ma obowiązku szukania prawdy. Ale tej prawdy szukajmy z odpowiedzialnością” – zaapelował kardynał Nycz.
Podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosław Sellin podkreślił, że konferencja ma na celu przybliżenie zmagań Karola Wojtyły z reżimem komunistycznym. „Żyjąc przez 85 lat papież 33 lata przeżył w PRL. W pewnym sensie można powiedzieć, że zmagał się z nią dłużej, bo PRL była częścią imperium zła, które panowało na jednej trzeciej terytorium świata. Ten system dopadł go 13 maja 1981 r. na Placu św. Piotra, bo raczej jest jasne, kto był zleceniodawcą próby jego zamordowania” – stwierdził.
Dodał, że w pewnym sensie Jan Paweł II zmagał się z komunizmem jako ideologią do końca życia. „Karol Wojtyła był filozofem i myślicielem. Wiedział i często o tym mówił, jaki antropologiczny błąd kryje się za ideologią, która zbudowała to imperium zła i panowała w wielu państwach. Ten antropologiczny błąd polegał na tym, że człowieka postrzegano wyłącznie jako istotę materialną, bez tego komponentu duchowego i wiedział, że z takiego fałszywego postrzegania człowieka wynika zło” – wyjaśnił.
Sellin przypomniał, że PRL była państwem niesuwerennym, w którym Kościół katolicki odgrywał kluczową rolę społeczną i duchową. „Stosunek państwa do Kościoła zmieniał się, ale zawsze opierał się na jawnej bądź skrywanej wrogości. Represje, które go dotykały, zaczynały się od nieustającej inwigilacji, odmowy zgód na budowę kościołów, a kończyły się, w niektórych okresach, na pokazowych procesach, morderstwach, dokonywanych przez funkcjonariuszy reżimu” – zastrzegł Sellin.
Podkreślił, że „w obliczu ignorancji, ahistoryzmu i wynikających stąd ataków na Karola Wojtyłę, warto przypomnieć, że duchowni w PRL byli jedyną grupą zawodową, która była inwigilowana od momentu wstąpienia do seminarium aż do śmierci”. „Ta opresja, ta inwigilacja, metody osaczania kapłanów rzymskokatolickich, były obecne do końca istnienia tego systemu. Dlatego trochę szkoda, że nie wykonano jak dotąd pracy rozliczającej, jak Kościół Rzymskokatolicki poradził sobie z tym opresyjnym systemem” – stwierdził.
Zdaniem Sellina, biorąc pod uwagę sytuację, „Kościół wyszedł z tej konfrontacji z tarczą, a nie na tarczy”.
„Cały czas brakuje syntezy dokonanej przez historyków, ilu kapłanów rzymskokatolickich w jakiś sposób, luźniejszy bądź mocniejszy, uwikłało się we współpracę z systemem komunistycznym. Ale słyszę czasem historyków, którzy się na tym znają, że to jest mniej więcej od 10 do 15 proc. Ja na to patrzę tak, że to wyjątkowo mało jak na sytuację, w której była taka opresja” – mówił.
Według wiceministra kultury i dziedzictwa narodowego, „nauczanie Jana Pawła II oraz to, czego dokonał, stało się częścią dziedzictwa narodowego Polaków”. „Więc uderzanie i w jego dorobek, i w jego postać, kwestionowanie jego nauczania, jest uderzaniem w tożsamość narodową Polaków i osłabianiem tego, co nas klei, co nas łączy” – ocenił.
Sellin zaznaczył, że „tego typu ataki, wynikające często z ignorancji, z niewiedzy historycznej, z ahistoryzmu, mają taki cel”. „Nie uciekajmy od tego kontekstu, moim zdaniem on istnieje i on istnieć będzie. Nie jestem naiwny, mamy poważny spór polityczny w Polsce, ale są też siły polityczne w ramach tego sporu, które są tym zainteresowane” – stwierdził.
Dyrektor Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego Piotr Dmitrowicz poinformował, że konferencja jest częścią szerszego projektu, którego zwieńczeniem będzie zaplanowana na 17 października 2023 r. międzynarodowa konferencja „Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II” z okazji 45. rocznicy pontyfikatu Jana Pawła II.
„Między tymi konferencjami dzieje się bardzo wiele. Otworzyliśmy projekt +Mój profesor Wojtyła+. To jest archiwum społeczne prowadzone przez wolontariuszy, którzy docierają do ludzi, którzy spotkali na swojej drodze życia bp. Wojtyłę i zbierają ich relacje, nieznane świadectwa” – mówił.
Poinformował, że w środę podpisany został list intencyjny rozpoczynający 5-letnie badania historyczne nad biografią Karola Wojtyły w latach 1958-1978, które przeprowadzi zespół historyków pod kierownictwem prof. Michała Białkowskiego z UMK w Toruniu. Efektem tych badań ma być źródłowa publikacja opowiadająca o krakowskim okresie życia przyszłego papieża.