Artykuły i wywiady

W ramach realizacji zadań państwa w zakresie ochrony dziedzictwa narodowego istotnym komponentem działań jest dbałość o narodowy zasób archiwalny, którego definicję i strukturę określono w ustawie o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach z 14 lipca 1983 r. jako materiały archiwalne służące nauce, kulturze, gospodarce oraz potrzebom obywateli. Zobacz nagranie wideo
Nadzór nad Narodowym Zasobem Archiwalnym sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego, za pośrednictwem Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, w ramach działającej na terenie kraju państwowej sieci archiwalnej składającej się z 30 archiwów o charakterze regionalnym i 3 archiwów o charakterze centralnym. W Archiwach Państwowych gromadzone, zabezpieczane i udostępniane są archiwalia wytworzone m.in. przez lokalne władze i urzędy państwowe, instytucje wymiaru sprawiedliwości i samorządy, instytucje i organizacje oświatowe, wyznaniowe, społeczne, przedsiębiorstwa przemysłowe, a także zbiory rodzin i majątków ziemskich, spuścizny osób prywatnych i zbiory regionalne. Przechowywane materiały pochodzą w większości z XIX i XX w., jednak niektóre z nich sięgają wieków średnich, najnowsze zaś pochodzą z połowy drugiej dekady XXI w.
Zasób archiwalny, rozumiany jako historyczne dziedzictwo dokumentacyjne stanowi często jedyny i unikatowy zasób informacyjny o dziejach państwa i narodu i jako taki podlega szczególnej ochronie, a zapewnienie trwania i przekazywania informacji należy do głównych zadań archiwów państwowych. Ochrona i trwałe zabezpieczenie archiwaliów w istotny sposób przyczynia się do kształtowania pamięci i tożsamości narodowej, może stanowić także ważny element budowy wspólnoty i społeczeństwa obywatelskiego.
Obecne archiwa nie tylko chronią materiały archiwalne, które już posiadają, ale także odgrywają aktywną rolę w gromadzeniu i zabezpieczaniu dziedzictwa archiwalnego, które powstaje współcześnie. Kształtowanie państwowego zasobu archiwalnego realizowane jest poprzez sprawowany nadzór nad dokumentacją powstającą w urzędach administracji państwowej i samorządowej, a także w sądach, prokuraturach, instytucjach edukacji, nauki, kultury i wielu innych - archiwa państwowe nadzorują ponad 10 tys. jednostek wytwarzających materiały archiwalne.
Szczególnej roli nabiera obecnie aktywność archiwów związana z gromadzeniem dokumentacji elektronicznej, która staje się coraz powszechniejszym sposobem pozostawiania śladów informacyjnych zarówno przez podmioty publiczne, jak i przez osoby prywatne.
Nie do przecenienie jest także działalność archiwów i archiwistów w ochronie polskiego dziedzictwa kulturowego poza krajem. Od wielu lat polscy archiwiści pomagają porządkować, ewidencjonować zbiory instytucji polonijnych, zabezpieczać je, digitalizować i udostępniać.
Realizacją zadań związanych z ochroną dziedzictwa dokumentacyjnego w archiwach państwowych zajmuje się kadra prawie 1 600 osób, z których 1000 osób zatrudnionych jest na stanowiskach specjalistycznych związanych z działalnością archiwalną i konserwatorską – jest to grupa znakomicie wykształconych, wysoko wykwalifikowanych profesjonalistów, których zaangażowanie w pracę pozwala na właściwe zabezpieczenie, opracowanie i udostępnianie archiwaliów.
Pragnę w tym miejscu zapewnić, iż Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego otacza szczególną troską przechowywane w Archiwach Państwowych dokumentacyjne dziedzictwo historyczne, stale podejmując wysiłki zmierzające do coraz efektywniejszego wykonywania zadań tych jednostek. Wysiłki te skierowane są również na podejmowanie wyzwań , jakie przed państwową siecią archiwalną stwarza współczesność w zakresie nowych technologii informatycznych w związku z niemal powszechnym zastosowaniem systemów informatycznych w zarządzaniu dokumentacją, kwestiami zrównoważonego rozwoju, w tym w zakresie wykorzystywanej infrastruktury, czy też rozwojem funkcji społecznych archiwów.