Szanowni Państwo,
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspiera najważniejsze i najbardziej wartościowe zjawiska kultury polskiej, zarówno w zakresie rozwoju poszczególnych gałęzi twórczości jak i dbałości o polskie dziedzictwo kulturowe. Głównym mechanizmem finansowym wsparcia są programy ministra, przeznaczone dla różnych uczestników życia kulturalnego. Skierowane są, jak wspomniała w swoim pytaniu Pani Poseł, do instytucji kultury, organizacji pozarządowych, instytucji filmowych, szkół i uczelni wyższych, jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów gospodarczych, kościołów i związków wyznaniowych oraz ich osób prawnych, a także jak w przypadku programu Ochrona Zabytków - do osób fizycznych.
Dofinansowanie może obejmować zarówno projekty „miękkie” - a więc nastawione na organizacje konkretnych wydarzeń kulturalnych, jak i wsparcie rozwoju infrastruktury przeznaczonej do prowadzenia działalności kulturalnej.
Na rok 2022 zostały przewidziane 34 programy operacyjne Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Łączny budżet przewidziany na programy tym roku wynosi rekordowe 451,9 mln zł. Dla porównania w roku 2016 odziedziczyliśmy budżet na programy kulturalne w wysokości 293 mln zł, co oznacza wzrost rocznego budżetu o 158 mln zł i 54%.
Z racji na ograniczony czas wymienię tylko niektóre z ze wspomnianych 34 programów, jak na przykład:
Ochrona zabytków – największy z programów ministra, zarówno pod względem budżetu, jak i liczby złożonych i dofinansowanych wniosków. Tylko do pierwszego naboru na rok 2022 wpłynęło niemal 2000 wniosków. A tegoroczny całościowy budżet programu to ponad 200 mln złotych. Oznacza to ponaddwukrotny wzrost względem początku rządów Prawa i Sprawiedliwości, kiedy zastany przez nas budżet na rok 2016 przewidywał na ten cel 93,8 mln zł. Budżet ten był sukcesywnie zwiększany aż do tegorocznych rekordowych ponad 200 mln zł, ponieważ Ochrona zabytków niewątpliwie jest jednym z priorytetów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Strategicznym celem programu jest zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, realizowane poprzez konserwację i rewaloryzację zabytków nieruchomych i ruchomych oraz ich udostępnianie na cele publiczne. Program wspiera prace konserwatorskie przy zabytkach rejestrowych, a więc tych najważniejszych zabytkach podlegających ścisłej ochronie konserwatorskiej.
Poza ochroną zabytków na terytorium Polski dbamy także o ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz upowszechnianie wiedzy na jego temat. Temu celowi służy program Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą, który jest prowadzony przez powołany, przez Premiera Piotra Glińskiego w 2017 roku Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA. Instytut jest także operatorem programu Miejsca Pamięci Narodowej za granicą, którego celem jest dążenie do zapewnienia godnego miejsca spoczynku poległym i pomordowanym Polakom oraz troska i opieka nad ich miejscami pochówku znajdującymi się poza granicami kraju.
Osobny program jest przewidziany dla miejsc pamięci w kraju. Strategicznym celem programu Miejsca pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju jest wspieranie opieki nad miejscami pamięci i trwałymi upamiętnieniami na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, stanowiącymi materialne świadectwo kluczowych wydarzeń z historii Polski. Wspierane są także działania mające na celu upowszechnianie wiedzy na temat miejsc, faktów i postaci związanych z walką i męczeństwem. W sposób szczególny dotyczy to miejsc noszących ślady masowych zbrodni reżimów totalitarnych.
Inne programy:
Badanie polskich strat wojennych – w ramach którego finansujemy badania proweniencyjne;
Kultura Dostępna – program, którego celem jest wspieranie zadań służących ułatwieniu dostępu do kultury, skierowanych do szerokiego grona odbiorców i sprzyjających integracji społecznej;
Kultura ludowa i Tradycyjna – program którego celem jest wspieranie zachowania tradycji kulturowych zarówno na poziomie lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim (narodowym), które występują zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich.
Wspieranie działań muzealnych - celem programu jest wspieranie działalności w zakresie opieki konserwatorskiej nad muzealiami, archiwaliami i księgozbiorami, a także prezentacji zbiorów w postaci atrakcyjnych poznawczo projektów wystawienniczych i wydawniczych.
Wydarzenia artystyczne dla dzieci i młodzieży - celem programu jest budowanie profesjonalnej oferty artystycznej skierowanej do dzieci i młodzieży, uwzględniającej potrzeby i zainteresowania tej grupy odbiorców,
Muzyka - celem programu jest wspieranie najbardziej wartościowych zjawisk i trendów w polskiej i światowej kulturze muzycznej, niezależnie od gatunkowych podziałów. Celem programu jest zarówno wspieranie przedsięwzięć kultywujących tradycję i najwybitniejsze osiągnięcia wielowiekowego dziedzictwa polskiej kultury muzycznej, jak i projektów skoncentrowanych na tworzeniu nowych wartości i poszukiwaniu oryginalnych środków ekspresji artystycznej. Z programu finansujemy zarówno uznane festiwale muzyczne o dużej renomie, jak i nowe, raczkujące jeszcze inicjatywy. To znaczący program, którego budżet na ten rok wraz ze zobowiązaniami z lat ubiegłych wynosi ponad 24 mln zł.
Programy Teatr oraz Taniec - celem programów jest wspieranie najwartościowszych zjawisk we współczesnym teatrze i tańcu.
Literatura - strategicznym celem programu jest podnoszenie poziomu świadomości literackiej i uzupełnienie rynku wydawniczego poprzez dofinansowywanie wartościowych, niekomercyjnych publikacji literatury polskiej i światowej, ze szczególnym uwzględnieniem dzieł mierzących się z zadaniem utrwalenia tożsamości kulturowej i narodowej poprzez odniesienie się do ważnych dla polskiej kultury rocznic, jubileuszy czy wydarzeń historycznych.
Promocja czytelnictwa – program skierowany zarówno do samorządowych instytucje kultury jak i organizacji pozarządowych, którego celem jest wspieranie wartościowych form promowania czytelnictwa w Polsce
Tegoroczną nowością jest okolicznościowy program związany z obchodami roku romantyzmu pt. Ballady i romanse. W 2022 roku obchodzimy dwusetną rocznicę pierwszego wydania zbioru „Ballady i romanse” w pierwszym tomie „Poezyj” Adama Mickiewicza. Data ta jest symbolicznym początkiem epoki romantyzmu w Polsce, która odegrała bardzo istotną rolę w dziejach polskiej kultury. Program wspiera finansowo znaczącą liczbę przedsięwzięć artystycznych: literackich, teatralnych, muzycznych, tanecznych, plastycznych, z dziedziny sztuk wizualnych, inicjatyw wydawniczych i edukacyjnych, realizowanych w kraju oraz za granicą, bezpośrednio nawiązujących do tego wczesnego zbioru poezji Adama Mickiewicza.
Bardzo znaczący wzrost finansowania zanotowały programy infrastrukturalne, zwłaszcza program „Infrastruktura domów kultury” którego wydatki wzrosły niemal dwukrotnie, z około 9 mln zł w 2016 roku do ponad 17,2 mln zł w roku 2021 r. Wynika to z ogromnego zainteresowania programem, ze strony domów kultury. Choć finansowanie kultury w tym utrzymanie domów kultury jest zadaniem własnym i ustawowym obowiązkiem samorządów, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego systematycznie zwiększa swoje wsparcie, kierując je w szczególności do biedniejszych samorządów, gmin wiejskich, miejsko-wiejskich i małych miasteczek, w których dostęp do kultury najbardziej ograniczony, a infrastruktura w porównaniu do dużych miast jest stosunkowo najsłabiej rozwinięta.
Wsparcie tych miejsc jest zatem jednym z priorytetów MKiDN.
W tym roku w programach ministra mamy złożonych 14 260 wniosków, z czego 2617 już dofinansowano na kwotę 316 mln. Oczywiście za 2022 rok nie są to dane ostateczne, ponieważ choć większość programów jest już rozstrzygnięta, to część jest jeszcze na etapie odwołań, a więc całościowa liczba dofinansowań i kwota całościowa będą wyższe.
Dodatkowo istnieją także tzw. Programy własne instytucji podległych MKiDN, które również są finansowane przez Ministerstwo Kultury i odpowiadają na zapotrzebowanie w konkretnych obszarach kultury: np. program Narodowego Centrum Kultury pt. Ojczysty – dodaj do ulubionych, program Instytutu Adama Mickiewicza pt. Kulturalne Pomosty, Program dotacyjny Niepodległa, którego operatorem jest Biuro Programu Niepodległa, Program Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej pt. Fundusz Patriotyczny – Wolność Po Polsku, program Muzeum Historii Polski pt. Patriotyzm Jutra, program Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku pt. Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej i wiele innych.
Można powiedzieć więc, że każda z dziedzin kultury jest objęta mecenatem państwa.
Programy Ministra
1. Badanie polskich strat wojennych
2. Czasopisma
3. Edukacja artystyczna
4. Edukacja kulturalna
5. Film
6. Groby i cmentarze wojenne w kraju
7. Infrastruktura domów kultury
8. Infrastruktura kultury
9. Infrastruktura szkolnictwa artystycznego
10. Kultura cyfrowa
11. Kultura Dostępna
12. Kultura ludowa i tradycyjna
13. Literatura
14. Miejsca pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju
15. Miejsca pamięci narodowej za granicą
16. Muzyczny ślad
17. Muzyka
18. Narodowa Kolekcja Sztuki Współczesnej
19. Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą
20. Ochrona zabytków
21. Ochrona zabytków archeologicznych
22. Partnerstwo dla książki
23. Promesa dla Kultury
24. Promocja czytelnictwa
25. Promocja kultury polskiej za granicą
26. Rozwój sektorów kreatywnych
27. Sztuki wizualne
28. Taniec
29. Teatr
30. Wspieranie działań muzealnych
31. Wydarzenia artystyczne dla dzieci i młodzieży
32. Zamówienia kompozytorskie
33. Wspieranie archiwów, bibliotek i muzeów poza krajem
34. Ballady i romanse