Przez wschodnie tereny Polski przebiega granica chrześcijańskiego wschodu i zachodu, to sąsiedztwo i wzajemne przenikanie kultur jest niezaprzeczalnym bogactwem Rzeczpospolitej - powiedział w poniedziałek wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Sellin.
„Przez wschodnie tereny Polski w dzisiejszych granicach przebiega granica łącząca świat chrześcijańskiego wschodu – prawosławia i chrześcijańskiego zachodu – Kościoła rzymskokatolickiego oraz kościołów ewangelickich i protestanckich” – powiedział wiceminister Jarosław Sellin w Lublinie podczas poniedziałkowej konferencji podsumowującej projekt „Wschodniosłowiańskie Dziedzictwo Kulturowe – konserwacja, renowacja i digitalizacja drewnianych cerkwi i ich wyposażenia w Małopolsce, na Podkarpaciu, Lubelszczyźnie i Podlasiu” .
Zdaniem wiceministra, „sąsiedztwo i wzajemne przenikanie kultur jest niezaprzeczalnym bogactwem Rzeczpospolitej i czynnikiem, który znacząco wpłynął na kształt naszej historii”.
„W ramach budżetu należnego Polsce z UE staramy się w każdej perspektywie budżetowej przeznaczyć poważne środki na cele kulturowe” – powiedział Sellin. Poinformował, że w perspektywie budżetowej 2014-2020 ministerstwo przeznaczyło z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko ponad 3 mld zł na dofinansowanie 146 projektów. Co trzecia inwestycja miała związek z dziedzictwem sakralnym.
„Kościoły i związki wyznaniowe działające w Polsce były i są podmiotami bardzo aktywnie zaangażowanymi w realizację projektów w ramach Programu Operacyjnego. Aż 41 spośród inwestycji finansowanych z tego źródła na łączną kwotę 850 mln zł stanowią inwestycje mające na celu rewitalizację, adaptację na cele kulturalne i edukacyjne dziedzictwa sakralnego różnych wyznań” – wymienił wiceminister.
Zdaniem Sellina, jednym z najciekawszych projektów jest „Wschodniosłowiańskie Dziedzictwo Kulturowe”.
W ramach przedsięwzięcia w latach 2017-2022 poddano renowacji 16 zabytkowych cerkwi, kaplicę cmentarną, kapliczkę przydrożną i budynek przyklasztorny w 17 miejscowościach w czterech województwach. Projekt o wartości 25 mln zł został zrealizowany dzięki 85-procentowemu dofinansowaniu przyznanemu Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej przez MKiDN ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.
Sellin wyjaśnił, że zawarty w nazwie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego termin „dziedzictwo narodowe” pojmuje, jako „dziedzictwo wszystkich narodów, wyznań, religii, które w Rzeczpospolitej funkcjonowały przez wieki i funkcjonują nadal”. Według wiceministra, materialnym wyrazem kultury wschodniosłowiańskiej na ziemiach polskich są „bezcenne, malownicze zabytki architektury cerkiewnej”, które pozostają „żywym świadectwem wielowiekowej tradycji”.
„Spuścizna kulturowa stanowi dziedzictwo wspólne i jako taka podlega solidarnej odpowiedzialności za zachowanie w należytym stanie wobec przyszłych pokoleń” – powiedział Sellin.
Wiceminister podkreślił, że zabytkowe cerkwie poddane konserwacji w ramach projektu posiadają „ogromną wartość historyczną” i są „perełkami architektury wschodniosłowiańskiej”.
„Zabytki poddane rewaloryzacji i konserwacji zostaną połączone szlakiem turystyki kulturowej pt. +Śladami wschodniosłowiańskiej tradycji+, który połączy historię i dziedzictwo z technikami przekazywania i rozpowszechniania informacji charakterystycznymi dla XXI wieku” – poinformował Sellin.
Następnie wskazał, że na szlaku znajdą się miejsce ważne dla wyznawców prawosławia w Polsce i atrakcyjne turystycznie (m.in. Święta Góra Grabarka, monastery św. Onufrego w Jabłecznej i Zwiastowania Przenajświętszej Bogarodzicy w Supraślu oraz wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO cerkiew w Turzańsku).
„Stawia to projektowany szlak turystyczny wśród bardziej interesujących produktów turystycznych Polski” - dodał wiceminister.
„Są to piękne świątynie świadczące o wielokulturowości Rzeczpospolitej Polskiej” – powiedział Ordynariusz Diecezji Przemysko-Gorlickiej abp Paisjusz. Zaznaczył, że Kościół prawosławny na ziemiach wschodniej Polski doświadczał różnych losów, przez co części zabytków sakralnych groziło zniszczenie.
Ordynariusz Diecezji Lubelsko-Chełmskiej abp Abel przypomniał, że w planie komunistycznych rządów społeczność prawosławna miała zniknąć z Polski. „Okrucieństwo systemów politycznych, szczególnie minionego stulecia, stało się przyczyną degradacji dziedzictwa naszej kultury” - dodał. Następnie w imieniu społeczności prawosławnej podziękował MKiDN, władzom województwa i wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków za wsparcie przy realizacji projektu.
W ramach projektu konserwacji i renowacji zostały objęte: cerkiew w Wołowcu, Koniecznej, Morochowie, Rozdzielu, Turzańsku, Kunkowej, Wysowej Zdroju, Hrubieszowie, Horostycie, kaplica cmentarna w Holi, cerkiew i zabytkowy budynek przyklasztorny w Jabłecznej, cerkiew w Kobylanach, Dobratyczach, Terespolu, Narwi, Suwałkach, Białowieży i kapliczka w Białowieży. Większość wybudowano w XIX, a trzy cerkwie w XVIII wieku (w Horostycie, Rozdzielu i Wołowcu).